[A]όρατες πόλεις: Προσεγγίζοντας οθωμανικά ίχνη και μνημεία στην πόλη των Ιωαννίνων

13/09/2022

Μια περιοδική έκθεση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Στο πλαίσιο των φοιτητικών δράσεων της πρωτοβουλίας Decolonize Hellas, η οποία προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο απόκτησης και ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ φοιτητ(ρι)ών από ποικίλους επιστημονικούς κλάδους σχετικά με τις μετα-αποικιακές και απο-αποικιακές θεωρίες, την κριτική προσέγγιση και κατανόηση της νεοελληνικής πραγματικότητας, αλλά και την υιοθέτηση κοινωνικά ευαισθητοποιημένων ακτιβιστικών πρακτικών, μεταπτυχιακοί/ες φοιτητές/τριες του Προγράμματος Σπουδών «Επιμέλεια Εκθέσεων: Θεωρητικές και Πρακτικές Προσεγγίσεις» του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σχεδίασαν, οργάνωσαν και υλοποίησαν την περιοδική έκθεση «[Α]ΟΡΑΤΕΣ ΠΟΛΕΙΣ. ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΙΧΝΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ». Η έκθεση εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2022 στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων «Δημήτρης Κωνστάντιος», στο Ιτς Καλέ του Κάστρου Ιωαννίνων και έμεινε ανοιχτή έως τις 26 Ιανουαρίου με τις/τους φοιτήτριες/φοιτητές να προσφέρουν στο κοινό πλήθος ξεναγήσεων.

Μέσα από την εφαρμογή σύγχρονων θεωρητικών προσεγγίσεων της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής σημασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, οι φοιτητές/τριες επιμελήθηκαν μία πρωτότυπη πολιτιστική/εκθεσιακή διαδρομή σε γιαννιώτικα μνημεία της οθωμανικής περιόδου: πλατείες, κτίρια, τόποι ψυχαγωγίας, εκπαίδευσης ή περιπάτου, δρόμοι, σημεία συνάντησης, δημόσιες υπηρεσίες, μουσεία, στρατώνες, κατεστραμμένα τζαμιά και μουσουλμανικά νεκροταφεία, σχολεία, πολιτιστικά κέντρα, παιδικές χαρές, πύλες, διοικητικά κτίρια, ξενοδοχεία και άλλα γνωστά και άγνωστα σημεία στην πόλη αποτέλεσαν αφορμές για να αναλογιστούμε κριτικά την ιστορία τους, αλλά και τις πολλές και διαφορετικές πτυχές της ζωής στα Γιάννενα τα τελευταία εκατό χρόνια. Η έκθεση ανέδειξε “αόρατες” και αποσιωπημένες όψεις της πόλης και του μνημειακού της τοπίου, φώτισε τις πολλαπλές ταυτότητές της και κυρίως τον τρόπο με τον οποίο γράφεται τελικά η ιστορία της μέσα από ποικίλες πολιτικές, πολεοδομικές, διοικητικές, ιδεολογικές αποφάσεις αλλά και καθημερινές κοινωνικές πρακτικές.

Η «περιήγηση» περιλάμβανε «στάσεις» στα ακόλουθα σημεία: Νομαρχία, Λιθαρίτσια, Άλσος, Δημαρχείο, Ταχυδρομείο, Ρολόι, Καλούτσιανη, Δημοτικό Μουσείο (Ασλάν Τζαμί), Τάφος Αλή Πασά (Ιτς Καλέ), λίμνη, Μουσείο Αλή Πασά στο Νησί, Ξενοδοχείο Grand Serai, Οικία Πυρσινέλλα, Χαριεντίν Πασά Σεράι (Αρχοντικό Ιωαννίδη), Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, Οικία Πασά Καλού, Πλατεία Πάργης.

Στην αίθουσα του Ιτς Καλέ που ευγενικά παραχώρησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων παρουσιάστηκε σχετικό φωτογραφικό και εποπτικό υλικό αλλά και μία σειρά πρωτότυπων εικαστικών έργων που δημιουργήθηκαν από προπτυχιακές/προπτυχιακούς εικαστικούς φοιτήτριες/ φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών. Ζωγραφική, εικαστικά βίντεο, χαρακτικά, γλυπτική, εγκαταστάσεις, ψηφιακά ηχοτοπία και άλλα έργα καθόρισαν την εκθεσιακή αφήγηση και ευρύτερα την επιμελητική διαδικασία, σχολιάζοντας την πολιτισμική ποικιλομορφία της πόλης καθώς και τη «γενεαλογία» αποφάσεων και ενεργειών που καθόρισαν τη σημερινή μορφή της.

Την έκθεση επισκέφτηκαν περισσότεροι από 300 άνθρωποι στις πέντε ημέρες της λειτουργίας της, πολλοί από τους οποίους δύο και τρεις φορές, παρά το τσουχτερό κρύο των ημερών και τους περιορισμούς της πανδημίας, ενώ την ημέρα των εγκαινίων υπήρξε εκτενής δημοσιογραφική κάλυψη από πλήθος ΜΜΕ. Η πρωτοβουλία έφερε σε επαφή μεταπτυχιακούς/ες φοιτητές/τριες, μελλοντικούς/ες επιμελητές/τριες που αξιοποίησαν στο έπακρο τα μαθήματα της πολιτιστικής διαχείρισης και τα «αντιμαθήματα» που προσέφεραν τα μέλη ΔΕΠ που μετέχουν στην πρωτοβουλία του Decolonize Hellas κατά το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου 2021, όχι μόνο με το κοινό της πόλης που ενδιαφέρεται για ζητήματα μνήμης και λήθης του παρελθόντος της, αλλά και με τους καλλιτέχνες, και τους εικαστικούς φοιτητές/τριες του Τμήματος, παράγοντας έτσι έναν γοητευτικό συνδυασμό θεωρητικού επιμελητικού λόγου για τη διαχείριση των οθωμανικών μνημείων της πόλης και πρωτότυπου εικαστικού σχολιασμού.

Τον Μάιο του 2022, στο πλαίσιο του τριήμερου εκδηλώσεων του φοιτητικού δικτύου του Decolonize Hellas, η εκθεσιακή αφήγηση των «[Α]ΟΡΑΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ» μετουσιώθηκε σε έναν εναλλακτικό περίπατο στην πόλη. Αυτή τη φορά, οι φοιτήτριες/φοιτητές μετέφεραν στον φυσικό χώρο την πολιτική, εικαστική, ιδεολογική και ιστορική αφήγηση της έκθεσής τους, εμπλέκοντας στη δράση τους ένα διαφορετικό κοινό κατοίκων και επισκεπτών που βρέθηκαν στα Γιάννενα ως μέτοχοι της φοιτητικής συνάντησης του Decolonize Hellas.

Τέλος, η έκθεση παραμένει προσβάσιμη μέσα από την ψηφιακή εφαρμογή proxiΤour που για πρώτη φορά χρησιμοποιείται στα Γιάννενα ως εργαλείο περιήγησης στα προαναφερθέντα επιλεγμένα σημεία της οθωμανικής πόλης, στο πλαίσιο θεματικών διαδρομών που οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/τριες σχεδίασαν και καθημερινά προσφέρουν στους φυσικούς και εικονικούς επισκέπτες των Ιωαννίνων (βλ. https://www.agon.gr/epikairotita/72194/mia-periigisi-se-17-othomanika-ichni-kai-mnimeia/).

***

Έρευνα, διοργάνωση, επιμέλεια έκθεσης, φυσικής περιήγησης και ψηφιακής εφαρμογής ProxiTour: Γωγώ Ελευθεράκη, Διονυσία Κορτέσα, Γιάννης Λέντερης, Κατερίνα Λιαρομμάτη, Εύη Μάνη, Κωνσταντίνα Παπακώστα, Μαρία Τσούκα (μεταπτυχιακοί φοιτητές του προγράμματος σπουδών «Επιμέλεια Εκθέσεων: Θεωρητικές και Πρακτικές Προσεγγίσεις» της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)

Εποπτεία και συντονισμός δράσεων: Εσθήρ Σολομών, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας σε συνεργασία με τους Ευάγγελο Γκόκα, Αναπληρωτή Καθηγητή Ζωγραφικής, και Δημήτρη Κατσούδα, ΕΕΠ, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Επιστημονικός συνεργάτης: Γιώργος Σμύρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Εικαστικά έργα: Δημήτρης Γερούκαλης, Χρυσοβαλάντω Γρηγοριάδου, Ηρώ Δέδε, Νένα Κάλπη, Ελένη Καρακατσάνη, Βίκτωρας Καραμανλής, Κωνσταντίνος Κοϊνός, Αθανάσιος Κόκκινος, Κωνσταντίνα Κολλύρη, Κωνσταντίνα Λύτρα, Αντιγόνη Μεγαρίτη, Μιρέλλα Μοιρισκλάβου, Μαρία Σπανάκη, Χριστίνα Σπυροπούλου, Βασιλική Σφαιροπούλου, Ξένια Χαρίτωνος

Αφίσα: Δημήτρης Γερούκαλης

Με την ευγενική υποστήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, της εταιρείας Terracom, του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ (Παράρτημα Ελλάδας) και του ερευνητή κ. Βασίλη Χολέβα